Edebiyat Sarmalı

Edebiyat Sarmalı sayfamıza hoşgeldiniz.

Edebiyat nedir?

Güzel sanatların bir koludur. Düşünce ve duyguların söz veya yazı halinde anlatılması sanatıdır.

İnsanlar yazıyı öğrendiklerinden beri, değerli söz ve yazıları kendilerinden sonra geleceklere saklamaya başlamışlardır. Edebiyat, bir dilin en güzel yazı örneklerini bir araya toplar. Her milletin kendine göre bir edebiyatı vardır. Dil ve edebiyatın gelişmeleri, birbirlerine bağlıdır.

İlk edebiyat eserlerinin çoğu, dini ve felsefi konuları işlemiştir. Büyük dinlerin hepsi, amaçlarını anlatan büyük kitaplarla kuvvet bulmuşlardır. Kur'an, İncil, Tevrat gibi. Edebiyat, birçok ülkelerde sosyal ve siyasal değişikliklere yol açmıştır. Uluslararası münasebetlerde de önemi büyüktür. Yazılı eserler yoluyla milletler birbirleriyle fikir alışverişi yapmışlardır. Edebiyat başlıca ikiye ayrılır:

1. Nesir: Bir dilin kurallarına uygun olarak söylenilen, yazılan düz şeklidir.

2. Nazım: Vezinli, yani ölçülü sözdür. Nesirle nazım da birçok kısımlara ayrılırlar. Başlıca nesir şekilleri: Roman, hikaye, hatırat, biyografi, piyes, makale, deneme, eleştirme, fıkra'dır. Başlıca nazım şekilleri de: Şiir, destan, manzum piyestir.

Dünyanın belli başlı ilk edebi eserleri, Gılgamış Destanı ile Hamurabi Kanunlarıdır. Milattan önce büyük medeniyetlerin kurulduğu Mezopotamya'da büyük kitaplıkların bulunduğu yapılan kazılardan anlaşılmıştır. Eski Mısırlılar'da da, Firavunlar çağında edebiyata çok önem verilirdi. •Bilhassa hikayecilik çok ileriydi. Mısır'ın en eski şiirörneklerini ise ehramlara yazılan ağıtlar teşkil eder.

Eski Yunan edebiyatı: Bugünkü dünya edebiyatı üzerinde büyük etkileri olmuş bir edebiyattır. Şair Homeros'un eserleri zamanımıza kadar gelmiştir. Yunanlılar piyes yazmakta da çok ustaydılar. Yunan filozoflarının eserleri de bugünkü felsefenin temelini teşkil eder.

Eski Roma edebiyatı: Roma medeniyeti, Yunan medeniyetinin yerini alınca, Roma edebiyatı da, Yunan edebiyatının etkisi altında gelişmiştir. Böylece doğan Latin edebiyatı, daha sonra bütün dünya dillerini ve edebiyatlarını etkilemiştir.

Ortaçağ edebiyatı: Roma’nın yıkılışından sonra, edebiyat da kilisenin baskısı altına girmiştir. Eski Yunan ve Roma şairlerinin eserleri unutulmuştur. Latince* nin yerini Fransızca, İtalyanca ve İspanyolca almış, Latince İse konuşma dili olmaktan çıkmıştır. İtalyan şairi Boccacionun «Dekameron» u, İngiliz şairi Chaucer' in «Canterbury Masalları», bu devirlerin en önemli eserleridir. Dante'nin «İlahi Komedi» si de, Ortaçağ'ın dini konularından dır.

Rönesans edebiyatı: Din baskısından bunalan milletler yeni bir uyanış devresine girdikleri sırada, her milletin edebiyatında bazı öncüler ortaya çıkmıştır. İtalya'da Petrarca, Fransa'da Montaigne, İngiltere'de Shakespeare, Francis Bacon, Thomas Marlovve, bu devrin en önemli isimleridir. Eski Yunan ve Roma klasikleri yeniden rağbet görmeye başlamış, İngiltere'de John M il ton, Fransa'da Voltaire, reform'u yaratan Mantık Çağı'nın şiirini temsil etmişlerdir.

Romantizm Çağı: Mantıkçılar aleyhine ilk fikir kıpırdanışları Almanya'da başlamıştır, İnsanların her şeye rağmen duygulara da önem verme güdüsü, romantizme zemin hazırlamıştır. Romantik yazarlar tabiata da aşıktılar. Fransa'da Jean Jacques Rousseau, Lamartine, İngiltere'de Robert Burns, Wordsworth, Shelley, Byron, Keats, Almanya'da Goethe, eserlerinde gerçeğin çirkinliği, hayatın güzelliği temalarını işlemişlerdir. Fakat bu alanda da aşırılığa kaçış hoşnutsuzluk yaratmış. İngiliz romancısı Charles Dickens eserlerinde fakir halkın dertlerini belirtmeye başlamıştır. Böylece his ve hayal, yerini gerçekçiliğe bırakmıştır.

Bugünkü Edebiyat: Çağdaş edebiyatın temelini, gerçekçilik teşkil eder. Bunun için de en uygun kollar, roman ve piyestir. Gerçekçi edebiyatın öncülüğünü Fransız romancısı Emile Zola, Rus yazarlarından Dostoyevski ve Tolstoy, Norveçli yazar Ibsen, İngiliz şairi Bernard $haw yapmışlardır. Zamanla şiir de gerçekçiliğe yönelmiştir. Günümüzün gerçekçi şairleri arasında başta İngiliz T. S. Eliot, Amerikalı Walt Whitman, Cari Sandburg ve Amy Lowell, Hemingway sayılabilir. (Türk Edebiyatı: Bak. TÜRKİYE)

Çocuk Edebiyatı: adı verilen edebiyat türünün başlaması, baskı makinesinin icadından çok öncelere rastlar. Bütün dünya ülkelerinde, çocuk edebiyatının temelini ise masallar teşkil eder. En ünlü masallara örnek olarak, birçok masaldan meydana gelen «Binbir Gece Masalları» ile «Dedekorkut Hikayeleri» ni gösterebiliriz. Çocuk edebiyatının diğer türlerinde olduğu gibi, masal alanında da işlenen olaydan asıl maksat çocuğa dürüstlüğü, iyi İnsan olmayı, hakça davrananın başarı kazandığını anlatmaktır. Çocuk edebiyatında yer tutan masallar bundan yüzlerce, binlerce yıl Öncesinden beri söylenerek günümüze kadar gelmiş olanlardır. Yazarı bilinmeyen masalların yanısıra, yazarı bilinen önemli masallar vardır. Yakın yüzyılların yazarları masal tarzında eserler vermiştir. Fransız yazarı La Fontaine'in masallarını, Danimarkalı H. C. Andersen'in, İngiliz Lewis Caroll'un masallarını bu arada sayabiliriz. Ezop'un kısa masalları, Nasreddin Hoca hikayeleri de çocuk edebiyatı çerçevesinde incelenebilir.

Bu derece önemli bir konu üzerinde yayınlara başlanması sanıldığı kadar eski değildir. Bu alanda geniş ölçüdeki yayınlar ancak 18. yüzyılda başlamış, bundan sonraki yüzyıllarda gittikçe artarak devam etmiştir. 17. yüzyılda yayımlanan çocuk kitapları ise çok azdır. Bunlar arasında Fransız yazarı Perrault'un 1696'da basılan «Evvel Zaman Hikaye veya Masalları» adlı eseri ile İngiliz yazarı John Bünyan'ın 1686da basılan «Erkek Çocuklar ve Kızlar İçin Kitap» adlı eserini sayabiliriz.

18. yüzyılda «Güliver'in Seyahatleri», «‘Robİnson Crusoe», «Parmak Çocuk» gibi kitaplar yayınlandı. 19. yüzyılda çocuk edebiyatı alanında daha çok fantezi eserler görülmeye başlandı. İngiliz yazarı L. Caroll'un «Alice Harikalar Ülkesinde», H. G. We!ls'İn «Görünmeyen Adam» ve «Zaman Makinesi», Mark Twain'İn «Tom Sawyer'in Maceraları», Louisa M. Alcott'un «Küçük Kadınlar» ı ve Jules Verne'in bütün romanları bu dönemin en ünlü eserleri arasındadır.

20. yüzyılda çocuğa verilen önem her alanda arttığı gibi, çocuk yayınlarına verilen önem de arttı. Her yaşta çocuklar j için geniş ölçüde dergi ve kitaplar yayınlanmaya başlandı. Çocuk piyesleri, çocuk ! hikaye ve şiirleri çıktı. Türk edebiyatında çocuklar için yazılmış ilk eserlere Servet-i Fünun çağında rastlanır. Bu devrede Tevfik Fikret «Şer- < min» I yayınladı. Ömer Seyfeddin'in bazı , hikayeleri ile Mehmet Akif Ersoy ve Fa ruk Nafiz'in bir kısım şiirleri çocuk edebiyatına maledilecek eserler arasındadır.